Vanaf woensdag 16 oktober gaat de Nigeriaans/Britse programmamaker Ikenna Azuike in een nieuwe serie op zoek naar Afrikaanse diaspora gemeenschappen in het Verenigd Koninkrijk (Nigerianen), Portugal (Kaapverdianen), Finland (Somaliërs), Cyprus (Soedanezen) en Belgie (Congolezen). Maar Azuike (45) gaat vooral ook op zoek naar zichzelf.
In de eerste van 6 uitzendingen wordt dat al behoorlijk stevig neergezet. Ikenna, geboren en de eerste acht jaren van zijn leven opgegroeid in Nigeria, verhuisde in de jaren tachtig naar het Verenigd Koninkrijk. Inmiddels woont hij in Nederland. In zijn beleving stelde zijn Nigeriaanse vader alles in het werk om van zijn zoon een Brit te maken. De vader leek zich, in Azuike’s herinnering, zelfs een beetje voor zijn afkomst te schamen. Vragen over ‘thuis’ werden afgewimpeld; Igbo, de moedertaal van zijn vader, spreekt Ikenna niet.
Op reis in het VK kijkt Azuike met enige jaloezie naar zijn oorspronkelijke landgenoten. Weliswaar vangt zijn blik in het Britse straatbeeld trotse Nigerianen die geen twijfel koesteren dat zij in dit nieuwe vaderland thuishoren. Maar in de dagopvang – onbetaalbare openingsscènes van deze aflevering – halen bejaarde Nigerianen herinneringen op aan het vroegere thuis en eten ze wat de Nigeriaanse pot schaft. Een taxichauffeur vraagt aan Ikenna of hij zijn kinderen al eens meenam naar zijn geboorteland. Hij kijkt besmuikt een andere kant op, zegt dan: “Dat is een erg ongemakkelijke vraag.”
In een ontmoeting met een jeugdvriend lijken Ikenna’s herinneringen aan zijn vader toch enigszins vertekend. De vriend memoreert juist dat er in huize Azuike vaak Nigeriaanse muziek op stond en dat vader relaxte met Nigeriaanse vrienden en luidkeelse conversaties voerde in het Igbo. Legden de onwil van zijn zes jaar geleden overleden vader om in te gaan op Ikenna’s nieuwsgierigheid naar het geboorteland en zijn aanhoudende aanmoediging om het als nieuwkomer te maken in de nieuwe samenleving een schaduw over deze werkelijkheid?
Ondertussen maken we kennis met een zichtbare en omvangrijke diaspora gemeenschap. We betreden het cricketveld – kan het Britser? – en maken kennis met de Nigeriaanse spelers. We ontmoeten gezondheidswerkers die subtiel vaststellen dat zonder de twintigduizend (!) Nigeriaanse verplegers en artsen de zorg in Londen volkomen disfunctioneel zou zijn. En vaak keren het respect voor de ouders en de drang om geen zwakte te tonen – ‘an immigrant thing’ – terug in de conversatie. Terwijl zijn Nigeriaanse gesprekspartners in Londen bij Azuike het gevoel aanmoedigen deel te zijn van een gemeenschap – inmiddels presenteert hij zich vandaag als Nigeriaans/Brits in plaats van Brits/Nigeriaans –, tegelijkertijd maken ze hem duidelijk dat hij zich niet bij elke beslissing hoeft af te vragen wat zijn vader ervan gevonden zou hebben. De oude Azuike was niet heel gelukkig met het besluit van zijn zoon om een carrière als advocaat in ruilen voor die van programmamaker. Niet ver van het graf van zijn vader houden zijn nieuwe vrienden hem voor: kies je eigen weg.
Wat zo mooi is aan De Afro Europeaan is dat nergens het gesprek wordt aangegaan met de haters en de bedenkers van ‘Wij werken aan uw terugkeer’- bordjes. Onwillekeurig denk je bij het zien van de documentaire toch even dat het goed zou zijn als hitsers als Orban en Faber en Wilders en Le Pen en Farrage een paar uur zouden worden vastgebonden aan een stoel om ze naar deze serie te laten kijken. Wellicht een mooi experiment om uit te vinden of er in deze verkrampte zielen toch nog een bodem van gedeelde menselijkheid kan worden aangetroffen. Maar nog mooier is het om er even geen aandacht aan te schenken en de aanwezigheid van deze gemeenschappen als vanzelfsprekend te presenteren. Omdat ze dat zijn.
In de tweede aflevering bezoekt Azuike Kaapverdianen in Portugal. Het is een al even indringend verhaal van mensen die zich door een koestering van eigen gewoonten én door muziek staande houden. Veel Kaapverdianen gaven ooit gehoor aan de oproep van de vroegere koloniale grootmacht om in Portugal in dienst te treden van omvangrijke bouwprogramma’s om zo de woningnood terug te dringen. Ook zo’n kleine verder niet becommentarieerde constatering maakt deze serie tot een feest.
Over de makers van De Afro-Europeaan
Ikenna Azuike (1979) is een veelgevraagd journalist, presentator, spreker en filmmaker. Samen met zijn vrouw Mette te Velde zette hij de Strawberry Earth Foundation op, een creatief bureau dat zich inzet voor duurzaamheid en een eerlijke, groene wereld. Met zijn eigen productiebedrijf Jollof Rice Productions maakte hij onder meer de satirische nieuwsshow What’s Up Africa, dat werd uitgezonden door de BBC. Ook was hij te zien in de reisserie Planeet Nigeria (BNNVARA) en Tegenlicht: De post-racistische planeet (VPRO). In 2023 presenteerde Azuike de 4e editie van de ZAM Nelson Mandela Lezing in het Internationaal Theater Amsterdam.
De Caribisch-Nederlandse Soraya Pol (1987) werkt inmiddels ruim tien jaar als researcher aan verschillende documentaires zoals Wit is ook een kleur (2016), De hokjesman (2016), Stuk (2019) en Blue Monday (2021). Als creatieve filmmaker regisseerde ze Gewoon gek (2020), De post-racistische planeet (2020), Liever kroes (2021) en Kleine baas (2023). Ook co-regisseerde ze De laatste kans (2023). Soraya duikt in grote sociale en maatschappelijke uitdagingen en brengt op een intieme manier in beeld hoe deze op menselijk niveau invloed hebben op het dagelijks leven.
