De levens en belevenissen van migranten uit Afrikaanse landen in Europa vormen een onuitputtelijke bron, zoals dat heet, voor schrijvers. Romans met die thematiek verschijnen al sinds de jaren zestig en lijken de afgelopen tien jaar een hoge vlucht te hebben genomen. Hieronder een greep uit de stapel, geheel subjectief, terugblikkend op mijn eigen leesgeschiedenis.
Voor de Afro-Nederlandse literatuur springen drie romans uit mijn boekenkast. Uit elk van deze klassiekers citeer ik een paar zinnen om een idee te geven en tot gesprek te prikkelen.
Vamba Sherif: De getuige
'Er was een nieuwsitem over het land van Mercy. Het ging over een generaal uit de burgeroorlog die onder geheimzinnige omstandigheden was overleden, een generaal die berucht was om haar wreedheden en misdaden.
Ze stond bekend onder de naam generaal Don't Care. (..)
'Ik had het goed gezien', zei hij toen de beelden weer verschenen. 'Mercy lachte niet zoals deze vrouw. Ze had niet zo'n grijns op haar gezicht. Die blik, die gestalte - nee. Zij was het niet.''
Babah Tarawally: De verloren hand
'Ik wist dat veel asielzoekers een westerse vrouw hadden gevonden in dit café, kinderen hadden gekregen en een nieuwe toekomst hadden opgebouwd. Dat moest mij ook lukken.'
Yasmine Allas: De generaal met de zes vingers
'Hij liep kaarsrecht, hij was sterk, ongrijpbaar voor de anderen. Charmant, intelligent, machtig. Een gentleman.
Maar hier, hier had hij zichzelf verloren. Hij gedroeg zich als een zwerver, niets deerde hem meer. Hij werd steeds magerder.'
En dan nu een eerste aanzet voor een lijst voor de rest van de Afro-Europese literatuur
Buchi Emecheta: Second Class Citizen
Een van de eerste romans waarin het leven van een Nigeriaanse vrouw die in Londen belandt centraal staat. Sterk autobiografisch en realistisch. De nieuwe omstandigheden tussen discriminerende Engelsen in de jaren zestig zijn moeilijk, maar bieden de hoofdpersoon ook de mogelijkheid zich los te maken van haar verloederende man en via een baan in een bibliotheek haar eigen weg te vinden.
Sulaiman Addonia: The Seers
In 2024 verscheen The Seers en in vertaling De zieners van de Eritrees-Britse auteur Sulaiman Addonia, die in Brussel woont. De auteur blijft heel dicht op de huid van de ik-persoon, de Eritrese vluchteling Hannah, net gearriveerd in Londen. De sfeer is claustrofobisch in een tijdelijk opvanghuis waar Hannah weinig levensvreugde beleeft, behalve aan haar voorkeur voor anale seks.
Bernardine Evaristo: Girl, Woman, Other
De bekroonde roman, rijk aan boeiende personages en diaspora-plekken in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Zie leeswijzer van Sharily Ortela elders op onze site.
Marie Ndiaye: Ladivine
Een intrigerende vertelling over een heel lichte dochter van een Afrikaanse moeder, die in Frankrijk het leven van een witte mevrouw leeft en haar moeder en achtergrond verborgen houdt.
Mohamed Mbougar Sarr: De diepst verborgen herinnering van de mens
Na de bekroning met de Prix Goncourt in 2021 werd deze magistrale roman van de nog jonge schrijver geboren in Senegal een bestseller. Fascinerende personages, een verdwenen auteur van een cultboek, historische uitstapjes naar de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse periode: thematiek te over, ook nog eens geschreven in een spel met taal. We hadden het er eerder over in onze boekenclub. Zie het artikel van Anja-Hélène van Zandwijk en dat van mij.
Helen Oyeyemi: White is for Witching
Geboren in Nigeria, opgegroeid in Groot-Brittannië, en schrijfster van licht fantastische romans en griezelverhalen. Een behekst huis in Dover reageert xenofobisch op bewoners. Daar is wat juju van de Yoruba nodig.
Abdulrazak Gurna: Gravel Heart
De van oorsprong Tanzaniaanse Nobelprijswinnaar werd bekend met zijn historische romans in Oost-Afrika, maar dit boek gaat over het leven van een migrantenstudent in Londen, die gaandeweg ontdekt wat er thuis in Zanzibar met zijn familie is gebeurd.
Nuruddin Farah: North of Dawn
De Somalische schrijver woont het meest in Kaapstad, dus eigenlijk is hij geen Afro-Europese auteur, maar de ballingengemeenschap is wel het onderwerp van deze roman, die speelt in Oslo, Noorwegen.
Chika Unigwe: On Black Sisters Street
Een moderne klassieker uit 2009 in het genre 'immigratie als thema' door de oorspronkelijk Nigeriaanse schrijfster, een tijdlang neergestreken in België. Vier vrouwen uit Afrikaanse landen zoeken hun weg in Antwerpen en krijgen te maken met een moordmysterie.
Aminatta Forna: Happiness
Sierra Leone, het geboorteland van de schrijfster, heeft een belangrijke plek in haar eerdere werk, maar de hoofdpersoon van Happiness liet ze uit Ghana komen. Het zoeken naar een neef via een netwerk van Afrikaanse vossen-spotters levert en passant een boeiend beeld van zwart Londen.
Haar roman The Hired Man speelt in Kroatië, en de Afropeaanse achtergrond van de schrijfster speelt hier geen enkele rol. Een soort bevrijding, zei ze eens.
De Afro-Amerikaanse literatuur
De Afro-Amerikaanse literatuur is eigenlijk een stuk uitgebreider dan de Afro-Europese. Dit komt door de universiteiten, denk ik: veel schrijvers uit Afrikaanse landen worden er binnengehaald. Een greep uit het grote aanbod romans door schrijvers met Afrikaanse achtergrond die deels spelen in de VS. Ook een greep uit de hoge stapel:
Chimamanda Ngozi Adichie: Americanah
Teju Cole: Tremor
Helen Oyeyemi: Boy, Snow, Bird
Akwaeke Emezi: Freshwater
Nonviolet Bulawayo: We Need New Names
Imbolo Mbue: Behold the Dreamers (Zie de dromers)
Esi Edugyan: The Second Life of Samuel Tyne (speelt in Canada)
