Er zaten niet zo veel vertaalde romans in de African Writers Series, maar een van de meest geliefde was de vertaling van Sèmbene Ousmane's 'Les bouts de bois de dieu' als 'God's bits of wood'. Jolke Oppewal raakt ook bij herlezing van 'De houtjes van god' weer geïnspireerd door de beroemde Senegalese schrijver en cineast.
In 1980 reisde ik met een aantal medestudenten van de School voor de Journalistiek en de twee Theo´s, onze docenten Frans en Geografie, naar Senegal. We wilden ons verdiepen in land en cultuur en terugkomen met mooie verhalen over de kracht en eigenheid van een Afrikaans land als Senegal.
Ter voorbereiding las ik De houtjes van god van Sèmbene Ousmane, misschien wel mijn eerste roman van een Afrikaans schrijver, en ik was zwaar onder de indruk van de stijl en de inhoud. Wat een rijkdom aan personages, beelden, geuren en kleuren, beschreven alsof je naar een film kijkt. Nog verrassender vond ik de inhoud: het boek beschrijft indringend de wijze waarop twintigduizend spoorwegarbeiders van de spoorlijn Dakar-Bamako in 1948 na vijf maanden van strijd en afzien uiteindelijk hun Franse bazen op de knieën krijgen.
Bij herlezing deze maand vond ik dat het boek niets van zijn frisheid en relevantie heeft verloren. Het botte racisme van de witte elite in Senegal in de koloniale tijd kwam opnieuw hard bij me binnen. De minachting en arrogantie voor de bevolking zijn onvoorstelbaar. Die houding is daarmee tegelijk brandstof voor het toenemende politieke zelfbewustzijn en geloof in eigen kracht en cultuur van de bevolking. Dat mondde in 1960 uit in de onafhankelijkheid, en dat is ook het jaar waarin Sèmbene deze roman schreef.
De stakers zijn ongeletterd en arm, maar laten niet meer met zich spotten
De staking is daarmee de symbolische voorbode van die onafhankelijkheid. De stakers zijn misschien ongeletterd en arm, ze laten niet meer met zich spotten en ze laten zich ook niet omkopen. Een van de stakers slaat een royaal financieel aanbod van de werkgevers af omdat hij niet vergeten is hoe ze hem eerder gekleineerd hebben. Het verhaal doet de ronde en de staker wordt gezien als een held. Wat vooral ook bijblijft zijn de strijdvaardigheid en de autonomie van de vele vrouwen die een hoofdrol spelen in de strijd en die uiteindelijk ook de doorslag geven bij het succes van de staking.
Sèmbene Ousmane heeft misschien wat te veel geromantiseerd, al baseert hij zich wel op historische feiten. Maar hij is erin geslaagd een historisch verhaal te vertellen uit zijn regio en over zijn landgenoten dat mij ook bij tweede lezing nog steeds kan inspireren.
Jolke Oppewal is journalist en oud-diplomaat.
